یکی از بدترین دردهایی که هر شخص در طول زندگی خود تجربه می کند درد دندان می باشد. دندان درد علت های مختلفی دارد که برخی از علل آن می تواند زمینه عصبی داشته و گاهی اوقات نیز به دلیل عفونت ها و بیماری های مرتبط با دهان و دندان می باشد. دردهایی که در ناحیه لثه و دندان ها ایجاد می شود اغلب غیرقابل تحمل بوده و امان انسان را می برد. دندان درد در هر زمان به دلایل مختلف ممکن است بروز کند. امروزه راه حل های متعددی برای از بین بردن درد دندان وجود دارد که برخی از آن ها موقت عمل کرده و برخی از آن ها نیز می توانند در طولانی مدت اثرگذار باشند. اما به طور کل بهتر است مسائل مزتبط با درد دندان را به صورت پایه ای برطرف کرده و برای اینکار به متخصصان و دندانپزشکان مراجعه کرد. در صورتی که درد دندان به صورت اصولی برطرف نگردد می تواند به مشکلات عمیق تر و بزرگتری بدل گردد. لذا بیشتر درمان های خانگی به گونه ای حکم مسکن های موقت را ایفا می کنند تا شما را از دردهای غیرقابل تحمل، حداقل برای مدت کوتاهی برهانند. برخی از این مسکن ها، مسکن ها و داروهای طبیعی هستند که در هر خانه ای یافت می شود. می توان به جای داروهای شیمیایی از داروی گیاهی برای دندان درد استفاده نمود و درد را کاهش داد.
درد دندان بر کیفیت زندگی و روحیات افراد تاثیرات منفی می گذارد و گاهی اوقات می تواند روند زندگی را مختل سازد. این دردها گاهی به اندازه ای شدت می یابند که باعث از هم گسیختگی روان شده و حتی اجازه خوردن غذا و استراحت کردن را نیز از فرد می گیرند.
داروهای گیاهی متعددی برای درمان این قضیه وجود دارد که بسیاری از آن ها به اندازه مصرف داروهای شیمیایی جوابگو هستند و موثر واقع می شوند؛ لذا در این مقاله، نگارندگان داروخانه مجله پزشکی درصدد هستند که به علل دندان درد پرداخته و راهکارهایی برای رفع این معضل ارائه نمایند. لطفا تا پایان مقاله ما را همراهی کنید.
علت های درد دندان
در مطالب فوق الذکر عنوان شد که دندان درد به دلایل مختلف بروز می کند و برای پی بردن به این علل باید به صورت دقیق تحت معاینه قرار گرفت.
قبل از رجوع به درمان های موجود برای دندان درد، علل آن را ارزیابی خواهیم کرد و نگاهی خواهیم داشت به مهمترین دلایلی که باعث دندان درد می شوند.
- پوسیدگی دندان که معمولا با علائمی چون بوی بد در دهان، احساس طعم فلز در دهان و ترشح بزاق بدبو همراه است. در صورت مواجهه با چنین موضوعاتی احتمالا دچار پوسیدگی دندان شده اید و نیاز به مراجعه حضوری به دندانپزشک می باشد. پوسیدگی دندان یک امر شایع است که به دلیل رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان و در پاره ای از موارد به دلایل ارثی و ضعف نوع دندان ها ایجاد می شود.
- آبسه دندان تورمی است در اثر عفونت و التهاب دندان ایجاد می گردد. این موضوع زمانی اتفاق می افتد که عصب دندان از بین می رود و میکروارگانیزم ها از طربق کانال دندان به ریشه دندان می رسند و در آنجا سبب عفونت شده و تورم ایجاد می کنند. دندان های آبسه کرده به احتمال زیاد به عصب کشی نیاز خواهند داشت و در برخی اوقات که عصب کشی چاره کار نباشد به دلیل صدمات جدی به بافت و الیاف دندان، باید دندان را کشید.
- شکستگی دندان یا ترک خوردگی در بسیاری از مواقع بر اثر برخورد دندان با جسم سخت و یا جویدن غذاهای سفت اتفاق می افتد و یا بر اثر آسیب و ترمیم دندان های ضعیف رخ می دهد. این شکستگی ها اغلب در تاج دندان ظاهر شده و گاها تا زیر لثه هم ادامه پیدا می کنند. برخی از شکستگی ها ممکن است درد کمتری داشته باشد؛ بیشتر ترک ها و شکستگی ها بر روی سطوح دندان های عقبی اتفاق می افتد. این شکستگی ها و ترک ها موجب دردهای گاها شدیدی می شود.
- رشد دندان عقل که گاهی با رویش رندان های عقل که در زیر لثه ها نهفته اند باعث فشار به لثه ها و دندان های مجاور گشته و باعث ایجاد درد در دندان ها و گاها فک می شود.
- ارتودنسی دندان ها می تواند باعث دندان درد و فک درد شود. هنگام ارتودنسی، در زمان تنظیم بریس‌ها، اغلب افراد، برای چند روز احساس دردی ناخوشایند را تجربه می نمایند؛ زیرا دندان و دهانشان هنوز به وجود آنها عادت نکرده است. این احساس درد عمدتا به دلیل وجود زخم و جای زخم در اثر برخورد براکت ها به گونه، دندان و لب ها ایجاد می شود. این دردها اغلب پس از گذشت چند روز یا چند هفته از بین خواهند رفت.
- دندان قروچه که به سبب آن افراد دندان های خود را به هم ساییده و در دراز مدت باعث آسیب به دندان ها می شود. دندان قروچه دندان ها که به آن براکسیسم می گویند در طولانی مدت باعث بروز آسیب به بافت دندان و صدمه به دهان می شود.
- تحلیل لثه‌ها به وضعیتی گفته می شود که طی آن بافت اطراف لثه ها به مرور از بین می رود و با کاهش و پسروی لثه ها علائمی چون خونریزی و قرمزی لثه، دندان درد، حساس شدن دندان ها و کشیده تر شدن ظاهر دندان ها همراه خواهد بود. درمان تحلیل لثه به وسیله جرمگیری و در موارد شدید و حاد به وسیله عمل جراحی لثه انجام می شود.
- عفونت سینوسی که در آن سینوس ها بعنوان حفره هایی که در مجاورت بینی و چشم قرار دارند ملتهب و عفونی شده و باعث گسترش درد در دندان ها می شوند. حفره های سینوسی وظیفه دارند که هوای بیرون را گرم کرده و به درون بدن منتقل نمایند. وظیفه دیگر سینوس ها که از مژک های ریز تشکیل شده اند پاکسازی هوای وارد شده است. مجرای سینوس ها محلی برای انتقال مخاط به سمت بینی است که تجمع این مخاط ها در حفره سینوسی باعث ایجاد اتهاب و عفونت و همینطور گرفتگی بینی می شود. این عفونت ها به مرور باعث ایجاد و گسترش درد در دندان ها نیز می شود.
- آسیب عصبی و حساسیت دندان ها: برخی اختلالات عصبی در ناحیه دهان و دندان باعث درد در فک می‌شوند و به این ترتیب خوردن و آشامیدن را دچار اختلال کرده و سبب بروز درد در دندا نیز می گردند. حساسیت دندان ها نیز عاملی است که در آن مینای دندان دچار فرسایش شده و با سرما و یا گرما دندان ها به درد دچار می گردند.
- ترمیم پرکردگی‌های قدیمی اگر موادی که به وسیله آن دندان را طی زمان های قبل پر نموده اید، از دندان خارج شود احتمالا با درد مواجه خواهید شد.
- بلیچینگ، لمینت یا کامپوزیت از روش های زیباسازی دندان محسوب می شوند؛ در این روش ها دندان ها به دلیل عادت نداشتن ممکن است دچار درد موقت شوند که اکثر این گونه دردها پس از گذشت مدتی معین خود به خود از بین می روند.
- مصرف غذاهای اسیدی بطور مکرر مانند استفاده از مرکبات و آبمیوه ها، مواد غذایی ترش، قهوه، آب نبات، نوشابه و بسیاری از شیرینیجات، باعث از بین رفتن مینای دندان شده و حساسیت دندان ها را افزایش می دهند. این مواد به مرور مینای دندان را تحلیل برده و سبب دندان درد می شوند.
راه های پیشگیری از دندان درد
در زیر بهترین و ممکن ترین روش ها را برای حفاظت از بهداشت دهان و دندان شرح داده شده است. رعایت نکات زیر تا حد زیادی می تواند به کاهش دندان درد و جلوگیری از بروز درد فک و دندان کمک کند.
- مسواک زدن دوبار در روز و هر بار حداقل دو دقیقه
- استفاده از نخ دندان به صورت مرتب و منظم
- عدم استفاده یا کاهش مصرف مواد غذایی شیرین
- کاهش مصرف قهوه و چای
- عدم مصرف مشروبات الکلی
- نکشیدن سیگار
- نخوردن مایعات خیلی داغ و خیلی یخ
- مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک
روش های درمانی دندان درد
همانطور که گفته شد برای درمان دندان درد در مرحله اول باید علت را بررسی نمود و سپس بعد از شناسایی علت می توان در مورد درد و نحوه درمان آن تصمیم مناسب گرفت. با انجام برخی اقدامات ساده می توان در خانه دندان درد را کاهش داد یا از بین برد. در زمان هایی که پزشک در دسترس نیست می توان از روش های گفته شده استفاده نمود. مثلا برخی اوقات شب هنگام بطور ناگهانی از دندان درد از خواب بیدار شده و به خود می پیچید و به دنبال راهی می گردید تا به طور موقت و در حد چند ساعت شما را از این درد آزاردهنده خلاص کند. این درمان ها که اغلب فوری هستند شامل موارد زیر می باشند.
غرغره آب و نمک
اگر به دلیل عفونت باکتریایی دچار دندان درد شده اید، ضدعفونی کردن دهان و غرغره به وسیله آب نمک یک روش جادویی برای کاهش و برطرف کردن درد دندان محسوب می شود. محلول آب و نمک به دلیل خواص آنتی باکتریالی یکی از شناخته شده ترین و محبوب ترین روش های درمان درد می باشد. می توان هر 8 ساعت از این روش ایمن استفاده نمود.
استفاده از کمپرس یخ
برای کاهش درد دندان می توان با استفاده از کمپرس یخ و یا خنک‌کردن دندان ها، درد و التهاب آن را به طور موقت کاهش و تسکین داد. سردی حاصل از کمپرس یخ باعث کاهش گردش خون در محل درد و رگ های آن ناحیه شده و درد را تا حد زیادی تسکین می بخشد. استفاده از کمپرس یخ به مدت 20 دقیقه می تواند اثرات خود را نشان دهد.
غرغره آب و سرکه سیب
ترکیب و ساخت محلول سرکه سیب و آب و غرغره کردن آن هر 8 ساعت باعث کاهش میزان اتهاب دندان شده و درد را تا حد زیادی از بین می برد.
دهان‌شویه‌ی هیدروژن پراکسید
دهان شویه هیدروژن پراکسید تیز یک روش موثر در کاهش درد دندان می باشد. برای از بین بردن عفونت و باکتری هایی که در دهان باعث ایجاد درد می شوند می توان آب را به نسبت مساوی با هیدروژن پراکسید ۳ درصد ترکیب کرده و به مدت حدودا ۳۰ ثانیه در دهان بچرخانید و پس از اتمام کار چند بار دهان را برای از بین بردن اثر دهان شویه با آب شست. این دهانشویه ها حاوی فلوراید هستند و تا حد زیادی درد دندان را کنترل می کنند. هنگام شستن دهان به وسیله دهان شویه باید از بلعیدن آن پرهیز نمود. درمان دندان درد به وسیله دهان شویه های هیدروژن پراکسید برای کودکان توصیه نمی شود.
چای نعناع
یکی دیگر از مواد طبیعی که خاصیت درمانی و ضدباکتریایی و همچنین بی حس کنندگی دارد نعناع و چای نعناع است. برای کنترل درد دندان می توان چند برگ تازه نعناع و یا برگ خشک آن را به مدت 20 دقیقه دم کرده و ترکیب موجود را یا نوشیده و یا به صورت دهانشویه استفاده نمایید. روغن نعناع فلفلی هم در درمان دندان درد موثر می باشد. می توان چند قطره از آن را روی پنبه ریخته و بر روی محل درد قرار داده و پس از گذشت مدت کوتاهی شاهد کاهش درد خواهید بود.
میخک
میخک حاوی ترکیباتی شیمیایی به نام اوژنول است که با داشتن خواص بی حس کنندگی و ضد باکتریایی باعث کاهش التهاب و کنترل درد دندان می شود. با استفاده از چند قطره روغن میخک و قرار دادن آن بر موضع درد می توان بر آن غلبه نمود. همچنین دم کرده و دمنوش میخک نیز در درمان دندان درد بسیار اثرگذار می باشد.
سیر
آلیسین موجود در سیر به دلیل خواص آنتی باکتریالی شگفت انگیزش از سیر یک ماده غذایی با ارزش برای از بین بردن عفونت و باکتری های دهان ساخته است. یک حبه سیر را رنده نموده و برای دوبرابر کردن اثر آن مقداری نمک بر روی آن ریخته و این ماده خمیر مانند را بر روی موضع درد قرار دهید. این خمیر را به مدت 15 دقیقه بر محل درد دندان گذاشته و شاهد کاهش دندان درد خود باشید.
ژل آلوئه ورا
آلوئه ورا گیاهی است که خواص آنتی باکتریالی و ضد میکروبی دارد. از این رو می توان برای کاهش درد دندان و از بین بردن عفونت های لثه، مقداری از ژل آلوئه ورا را روی دندان قرار داد.
زردچوبه
زردچوبه یک ماده غذایی است که اثرات شگفت امگیزی دارد و اغلب در خانه تمام مردم پیدا می شود. زردچوبه دارای ماده ارزشمندی به نام کورکومین است که دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی می باشد. می توان جهت تسکین دندان درد مقداری زردچوبه را در آب حل نمود و آن را میل کرد.
بومادران
از دیگر داروی گیاهی برای دندان درد می توان به گیاه بومادران که دارای خواص بی حس کنندگی است اشاره نمود. گیاه بومادران یک درمان فوق العاده و موثر برای درد دندان محسوب می شود. برای دریافت نتیجه مناسب می توان مقداری از گیاه بومادران(ریشه و برگ) را به دندان های خود بمالید. این گیاه فوق العاده در التیام زخم ها و جلوگیری از خونریزی لثه ها نیز موثر می باشند.
پیاز
پیاز نیز مانند سیر از خواص فوق العاده آنتی باکتریایی و ضدعفونی کنندگی برخوردار است و در کاهش دندان درد موثر است.
زیره سیاه
زیره سیاه در تقویت سیستم ایمنی بدن و تسکین درد موثر می باشد. می توان مقداری زیره سیاه را به همراه آب یا سرکه ترکیب نموده و آن را جوشاند و سپس آن را غرغره نموده تا درد دندان کاهش یابد.
عصاره وانیل
عصاره وانیل در ترکیبات خود مقدار اندکی الکل دارد که می تواند سبب کاهش درد دندان بشود. الکل خاصیت بی حس کنندگی دارد و می تواند به صورت موقت درد دندان را کاهش داده و التیام ببخشد.
روغن و دم‌کرده آویشن
آویشن خاصیت آنتی‌باکتریالی و ضد قارچی و همینطور ضدعفونی کنندگی دارد. روغن و دمنوش آویشن را میتوان به صورت خوراکی و یا دهانشویه استفاده نمود و از اثرات آن بهره مند شد. با قرار دادن روغن آویشن روی پنبه و گذاشتن آن روی محل درد می توان درد دندن را کاهش داد. دم کرده آویشن را نیز می توان روزانه سه مرتبه غرغره نمود و از اثر کاهش درد آن استفاده نمود. گیاه آویشن به صورت کلی از پوسیدگی و بیماری های لثه پیشگیری می کند.
دارچین و عسل
ترکیب دارچین و عسل به عنوان دو ماده آنتی باکتریال و التیام بخش می توند سبب کاهش درد دندان شده و به طور موقت دندان درد را تسکین ببخشد. این ترکیب را می توان روزانه دو بار بر محل درد بر روی دندان قرار داد.
کمپرس چای
چای نیز خاصیت التیام بخشی دارد. مقداری چای و یا برای راحتی کار یک چای کیسه ای را جوشانده و از آب در آورده و پس از خنک شدن آن را بر روی محل درد قرار دهید و حدود 10 دقیقه صبر کنید و سپس دهان خود را با آب بشویید. بهتر چای کیسه ای کاملا خنک شده تا باعث درد بیشتر دندان نشود.
روغن نارگیل و بادام
در طب سنتی از روغن بادام و نارگیل برای درمان درد دندان استفاده می کنند. بدین صورت که مقداری از این روغن را بر روی پنبه ریخته و آن را بر روی محل درد قرار می دهند. در پاره ای موارد غرغره کردن روغن نارگیل برای کاهش درد دندان نیز توصیه شده است.
روغن زیتون
زیتون یک ماده و گیاه ارزشمند و شفابخش است که از زمان های قدیم در طب سنتی کاربرد داشته است. این ماده غذایی که یکی از روش های طبیعی برای کاهش دندان درد محسوب می شود توسط بسیاری از افراد قدیمی استفاده می شده است. با استفاده از زیتون می توان در مدت زمان کوتاهی از اثرات شگفت انگیز آن بهره مند گشت. زیتون نیز مانند بسیاری از روش های طبیعی و خانگی به صورت موقت تاثیرگذار بوده و برای دریافت نتیجه اصولی و قطعی باید به درمان نزد پزشک و متخصص پرداخته شود.
چای زنجبیل
زنجبیل نیز یک ماده ضد سرطان است که به دلیل خواصی که برای تقویت سیستم ایمنی بدن دارد می تواند در درمان و کاهش درد دندان موثر واقع شود.
استفاده از مسکن ها و داروهای شیمیایی
- خمیر دندان های حاوی پتاسیم و فلوراید
برای تسکین درد ناشی از حساسیت دندان می توان از خمیردندان های مخصوصی که حاوی فلوراید و پتاسیم هستند استفاده نمود.
- ایبوپروفن یا کتوپروفن
پروفن ها اغلب به دلیل خواص ضد التهابی که در بدن ایجاد می کنند گزینه اول و محبوب افراد برای کاهش درد دندان و دیگر دردها محسوب می شوند. این قرص ها نیاز به نسخه نداشته و در همه داروخانه ها به وفور یافت می شود. این قرص، از NSAID هایی است که در کاهش و تسکین دردهای خفیف و شدید مصرف می شود.
- استامینوفن یا پاراستامول
استامینوفن و پاراستامول با انسداد پیام های عصبی به مغز، از انتقال درد به مغز جلوگیری می کنند. این مسکن ها خواص ضد التهابی ندارند و برای دردهای جزئی، سردرد، تب و دردهای عضلانی مورد استفاده قرار می گیرند. بیمارانی که دچار بیماری های کبدی هستند باید در مصرف استامینوفن و پاراستامول مراعات نموده زیرا ممکن است عوارض شدیدی را برای آن ها ایجاد نماید.
- ناپروکسن
ناپروکسن یکی دیگر از NSAID ها است که در کاهش درد و تورم موثر می باشد. این دارو می تواند تا حدود زیادی روی درد دندان نیز موثر واقع شود. در استفاده از ناپروکسن باید محتاط عمل کرد زیرا افرادی که به آسپرین و یا سایر NSAID ها حساسیت دارند و یا سابقه واکنش های آلرژیک دارند، ممکن است با مصرف ناپروکسن در دوزهای بالا دچار حمله قلبی و یا سکته مغز بشوند.
- کوکودامول
کوکودامول ترکیبی از دو قرص کدئین و پاراستامول است که برای درمان دردهای خفیف وکوتاه مدت موثر می باشد. عملکرد کوکودامول شبیه استامینوفن بوده و با مسدود کردن گیرنده های عصبی در مغز سبب کاهش درد می شود. کدئین فسفات درون این قرص نیز از عملکرد اندورفین های تولید شده در نخاع و مغز برای کاهش درد تقلید می کند.
کوکودامول دارای برخی عوارض جانبی است که می تواند شامل استفراغ، یبوست، سرگیجه و خواب آلودگی باشد. افراد دچار بیماری های کبدی، ناراحتی های تنفسی و نارسایی کلیوی نباید از کوکودامول استفاده نمایند.
- دیکلوفناک
برای درمان دردهای خفیف تا متوسط می توان از دیکلوفناک استفاده نمود. یکی دیگر از NSAID هایی که باعث کاهش التهاب و درد در بدن می شود دیکلوفناک است. این قرص اثر به مراتب قوی تری نسبت به پروفن ها دارد. برای درمان دردهای میگرنی و دردهای قاعدگی از دیکلوفناک استفاده می شود. سردرد، خواب آلودگی، افزایش فشار خون، اسهال، کیپ شدن بینی و دل پیچه ار عوارض دیکلوفناک می باشد. افراد مبتلا به آسم، فشار خون بالا، بیماری های قلبی، بیماری های کبدی و کلیوی و زخم معده بهتر است با دستور پزشک از دیکلوفناک استفاده نمایند.
- آمپول کتورولاک
آمپول کتورولاک، یک داروی ضد التهابی و ضد درد غیراستروئیدی می باشد از آن برای درمان دردهای خفیف تا متوسط استفاده می شود. این آمپول مانند آمپول های دیگری مانند دگزامتازون دندان درد را در عرض مدت خیلی کوتاهی از بین برده و به همین دلیل محبوبیت فراوانی نزد عامه مردم دارند.
- استفاده از ژل‌های بی‌حس کننده حاوی لیدوکائین
این نوع ژل‌های بی‌حس کننده در اغلب داروخانه ها بدون نیاز به تجویز پزشک در دسترس بوده و قابل تهیه هستند. ژل های حاوی لیدوکائین در درمان درد دندان اثر زود بازدهی دارند. می توان از نمونه اسپری لیدوکائین نیز استفاده نمود.
مراجعه به دندانپزشک
در صورت باز بودن سطوح ریشه و فرورفتگی لثه، درمان حساسیت عاج با وارنیش‌های مخصوص می‌تواند توسط دندانپزشک به عنوان پیشگیری انجام شود؛ حتی سطوح باز ریشه را می توان با پر کردن، پروتز و عصب کشی برطرف کرد. درمان هایی که در مطالب فوق الذکر عنوان گردید همگی درمان های خانگی بوده و ممکن است به صورت موقت اثرگذار باشند. بهتر است در صورت رفع نشدن درد دندان پس از دو روز حتما به دندانپزشک مراجعه نموده و به صورت اصولی معالجه شوید. در صورتی که به موقع دندان درد معالجه نگردد احتمال آسیب رسیدن جدی به لثه ها و یا آبسه کردن آن ها وجود دارد. گاهی اوقات به دلیل هزینه های هنگفت دندانپزشکی افراد از درمان دندان درد خود غفلت نموده و این در حالیست که پس از گذشت مدت کوتاهی مجبور به پرداخت هزینه های بیشتر برای جبران عوارض دندان درد می باشند.
