سنکوپ (Syncope) یا غش کردن به معنای اینست که فرد به دلیل کاهش جریان خون به مغز برای مدت کوتاهی هوشیاری و حالت نرمال بدن را از دست داده و بعبارتی غش می کند. قبل از سنکوپ ممکن است پیش سنکوپ رخ دهد که در آن فرد بطور کامل توان عضلانی و هوشیاری خود را از دست نمی دهد. در زمان سنکوپ تمام ارگان های بدن به غیر از مغز به فعالیت خود ادامه می دهند. مدت زمان عدم فعالیت مغز و سنکوپ ممکن است از چند ثانیه تا چند ساعت متغیر باشد. سنکوپ به دلیل عدم خونرسانی و کاهش سطح اکسیژن به مغز باعث از بین رفتن برخی از سلول های مغزی می شود. در این هنگام تسلط مغز بر اندام های بدن از بین رفته و با شل شدن عضلات، تعادل بدن از بین می رود. با از بین رفتن تعادل ممکن است فرد به زمین خورده و یا بر اثر برخورد دچار صدمه شود. سنکوپ به طور کلی خطرناک نبوده و فرد پس از سنکوپ مدت زمان کوتاهی را در حالت گیجی به سر برده و سپس به حالت اولیه خود بر می گردد.
نشانه های بروز سنکوپ
سنکوپ معمولا به یکباره رخ می دهد و علائم قبلی ندارد. اما قبل از بروز سنکوپ برخی از نشانه ها ممکن است بر سنکوپ احتمالی دلالت داشته باشند. مهم ترین این علائم عبارتند از:
- سرگیجه و منگی
- گر گرفتن بدن و احساس گرما
- تار شدن دید
- حالت تهوع و استفراغ
- تعریق بیش از حد
- تنگی نفس و احساس خفگی
- تحلیل انرژی و ضعف عضلانی
- احساس سنگینی در پاها و کرخت شدن
- رنگ پریدگی
- عدم تعادل در هنگام ایستادن
- سر درد
پیشگیری از سنکوپ
در صورت به وجود آمدن علائم فوق الذکر برای پیشگیری از سنکوپ احتمالی بهتر است از ایستادن جلوگیری کرده و در حالت نشسته و یا دراز کشیده قرار گرفته و برای گردش خون بهتر، پاها را به سمت بالا بگیرید. انجام برخی از اقدامات می تواند در کاهش و یا جلوگیری از سنکوپ موثر باشد. این اقدامات شامل موارد زیر می باشد:
- ورزش های هوازی و مستمر مانند دو، دوچرخه سواری، شنا و …
- رژیم غذایی سالم و سرشار از ویتامین باعث جلوگیری از کم خونی و کمبود گلبول قرمز می شود. مصرف مواد غذایی مانند فلفل قرمز، شیرین بیان و زنجبیل که باعث افزایش گردش خون در بدن می شوند. مصرف مواد غذایی مانند مرکبات و کشمش که مملو از ویتامین سی بوده و منجر به استحکام دیواره رگ ها می شود. مواد غذایی حاوی ویتامین E که باعث افزایش ذخایر اکسیژن سلول ها شده و در هنگام بروز سنکوپ کمک می کند تا مقدار بیشتری اکسیژن به مغز ارسال شود. مصرف مواد غذایی حاوی فیبر مثل موز، سیر، اسفناج و حبوبات باعث تعادل میزان قند خون شده و فشار خون را کنترل می کند.
- خوردن وعده های غذایی کوچک نیز می تواند، تعداد دفعاتی که قند خون شما پایین می آید را کاهش دهد.
- نوشیدن آب به مقدار زیاد به خصوص در شرایط آب و هوایی گرم
- عدم مصرف الکل و دخانیات
- عدم انجام فعالیت های شدید بدنی
- کنترل قند خون با حذف مواد غذایی مضر مانند شیرینی جات و منابع کربوهیدراتی سنگین مثل سیب زمینی و پاستا و همچنین افزایش تعداد وعده های غذایی با حجم کوچکتر
- کنترل مرتب فشار خون و جلوگیری از افت شدید فشار و عدم مصرف داروهایی که موجب افت فشار خون می شوند.
- جلوگیری از استرس و هیجان
بطور کلی در مواقعی که علائم سنکوپ به وجود می آید بهتر است با مراجعه به پزشک، تحت معالجه قرار بگیرید تا پزشک با ارزیابی دقیق از شرایط شما بر اساس سابقه بیماری علائم را بررسی کند. برخی از آزمایشات و تست های مخصوص سنکوپ که برای بررسی میزان گردش خون، حجم خون، و سلامت قلب جهت جلوگیری از سنکوپ مورد نیاز می باشد به شرح زیر است.
- آزمایش خون: جهت بررسی وضعیت عمومی خون و مقدار خون در بدن
- مانیتور سرپایی و تست نوار قلب: جهت بررسی وضعیت قلب با استفاده از الکترودهایی که به بدن متصل شده و اطلاعات و سیگنال های وضعیت ضربان قلب را ثبت می کند.
- تست ورزش: این نوع تست برای سنجش وضعیت قلب در هنگام فعالیت بدنی انجام می شود.
- تست شیب با میز شیبدار: در این حالت میزان ضربان قلب و فشار خون فرد را در حالت های مختلف ایستاده، نشسته و درازکشیده اندازه گیری می کنند.
- تست اکوکاردیوگرافی: در این آزمایش، بافت و ساختار درونی و بیرونی قلب توسط امواج صوتی مورد سنجش قرار می گیرد.
دلایل بروز سنکوپ
از مهمترین دلایل بروز سنکوپ و تاثیر این بیماری می توان به سن، جنسیت و ابتلا بیماری های زمینه ای اشاره کرد. سنکوپ علت های مختلفی دارد که مهمترین آن ابتلا به برخی از بیماری ها است که در صورت عدم توجه می تواند آسیب های سنگینی را بر جای بگذارد. در حالت کلی سنکوپ بر اثر بیماری زمینه ای شامل سه دلیل اصلی می باشد که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
سنکوپ قلبی: خطرناک ترین نوع سنکوپ شامل سنکوپ های با بیماری قلبی است. مشکلات قلبی منجر به کاهش جریان خون شده و میزان اکسیژن رسانی به مغز را کاهش می دهد. برخی از مشکلات قلبی که باعث بروز سنکوپ می شوند شامل موارد زیر است.
افتادگی، انسداد و اختلالات دریچه قلب
ضربان غیرطبیعی قلب و آریتمی
گرفتگی رگ ها و عروق خونی
اختلالات ماهیچه ای قلب
فشار خون بالا یا فشار خون پایین
حمله قلبی
سابقه آنژین صدری یا درد قفسه سینه
وجود انواع نارسايی قلبی و مشکلات سرخرگ قلب
سنکوپ عصبی: شایع ترین نوع سنکوپ به دلیل مشکلات عصبی، استرس و اضطراب ناشی می شود. این نوع سنکوپ به دلیل افزایش میزان استرس و کاهش فشار خون بر بدن غلبه می کند و فرد با درد در ناحیه قلب، حالت تهوع و سرفه مواجه می شود. در چنین مواقعی شریان کاروتید در گردن مسدود شده و در پی کاهش میزان خون رسانی به مغز و عدم دریافت میزان کافی از اکسیژن فرد دچار سنکوپ می شود. برخی از مشکلات که بر روی اعصاب تاثیر گذاشته و زمینه ساز بروز سنکوپ می شود شامل موارد زیر است.
اختلالات روانی و خلقی
اضطراب و ترس و انواع فشارهای روحی و روانی
تشنج و صرع
سکته مغزی
قند و اکسیژن خون پایین
مسمومیت های ایجاد شده با مواد مخدر، استعمال دخانیات و الکل
کاهش فشار خون یا سنکوپ وازووگال: این نوع از سنکوپ به دلیل ایستادن های طولانی مدت و برخاستن های ناگهانی که با کاهش و افت میزان فشار خون همراه است اتفاق می افتد. این موارد باعث افزایش تجمع خون در قسمت های انتهایی بدن مانند پا شده که باعث افت فشار خون می شود. همچنین استفاده از برخی داروها، گرسنگی، عفونت های داخلی، دی هیدراته شدن بدن و خون ریزی زیاد نیز می تواند باعث افت فشار خون شده و منجر به این نوع از سنکوپ شود. برخی از دلایل که باعث افت فشار خون می شوند شامل موارد زیر است.
گرسنگی بیش از حد
گرمای بیش از حد
قرار گرفتن در مکان های شلوغ و بدون اکسیژن کافی
قرار گرفتن در معرض سموم
خستگی بیش از حد و بی حالی
درمان سنکوپ
برای درمان سنکوپ چندین روش وجود دارد. مهم است که بیماران برای تشخیص دقیق سنکوپ به پزشک مراجعه کنند. پس از تشخیص دلایل و عوامل بوجود آورنده سنکوپ، پزشک اقدام به تعیین روش درمانی می کند. برخی از این روش های شامل مصرف دارو، نصب تجهیزات ضربان ساز و عمل های جراحی می باشد.
در مورد عوامل قلبی موثر بر ایجاد سنکوپ مانند ضربان نامنظم و آریتمی، پزشک جهت کاهش ریسک سنکوپ، داروهای ضد آریتمی یا بتابلاکرها جهت جلوگیری از نامنظمی ضربان برای فرد تجویز می کند و یا برای بیمارانی که با اختلالات قلبی نظیر افتادگی یا تنگی دریچه قلب و انسداد شریان ها دست و پنجه نرم می کنند عمل جراحی در نظر گرفته می شود. در مواردی که بیمار از افت فشار خون رنج می برد جهت افزایش حجم و فشار خون، پزشک داروهایی مانند فلودروکورتیزون در دستور کار خود قرار می دهد. در موارد غیر قلبی نیز ممکن است پزشک به تجویز داروهای مرتبط با اعصاب بپردازد و به بیمار توصیه شود که در مواجهه با موقعیت های استرس زا و فشارهای روحی و روانی به چه شکل رفتار کند تا از بروز سنکوپ جلوگیری شود. مصرف میزان کافی از مایعات، ممانعت از ایستادن های طولانی مدت، مصرف کافی نمک و استفاده از برخی داروهای مرتبط با کنترل فشار خون و مصرف منظم این داروها می تواند به جلوگیری از خطر سنکوپ کمک کند. تغییرات در سبک و نگرش زندگی، تغذیه سالم و کافی، عدم مصرف دخانیات و نوشیدنی های الکلی و ورزش کردن، ریسک سنکوپ را کاهش می دهند.
برخی از اقدامات درمانی سنکوپ و اپیزودهای بعدی سنکوپ را می توان گزینه های زیر برشمرد.
- اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت های استرس زا و هیجانی که محرکی برای ایجاد سنکوپ هستند.
- پوشیدن لباس های مخصوص برای بهبود وضعیت گردش خون در بدن
- اجتناب از ایستادن های طولانی مدت و یا برخاستن های ناگهانی
- گذاشتن یک بالش اضافی زیر سر در هنگام خواب
- درمان بیماری های ساختاری قلب به وسیله عمل جراحی و یا استفاده از دارو
- مصرف برخی داروها برای کنترل فشار خون
- نوشیدن مایعات بیشتر، رژیم غذایی پر پتاسیم، عدم مصرف کافئین
- ایمپلنت کردن ضربان ساز برای تنظیم ریتم و ضربان قلب
- کاشت دستگاه الکتروشوک قلبی جهت کنترل ضربان قلب به طور دائم
تهیه و تدوین در سایت مجله پزشکی
