سردرد یکی از عارضه ها و معضلاتی است که برای هر فردی در زندگی رخ داده و تقریبا تمام افراد برای دفعات متعدد از این عارضه دچار رنجش شده اند. در مقاله امروز سایت مجله پزشکی، علت های سردرد و راهکارهای درمانی آن را بررسی خواهیم کرد.
سردرد چیست؟
سردرد، نوعی درد است که در ناحیه سر بروز کرده و می تواند منشا عصبی داشته باشد که بدین صورت بافت مغز را با التهاب مواجه می کند و حالتی دردناک در ناحیه سر ایجاد می کند. بافتی به نام ضریع جمجمه، گوش ها، چشم ها، استخوان و سینوس ها را پوشش داده است که در صورت التهاب در این قسمت سردرد ایجاد می گردد. مننژ که بافت پوششی مغز و نخاع می باشد نیز با ملتهب شدن باعث ایجاد درد در قسمت سر می گردد. برخی از سردردها از یک ناحیه به ناحیه دیگر منتقل می شوند. سردردها معمولا یا در یک طرف از سر یا دوطرف و یا به صورت متمرکز در ناحیه ای خاص ایجاد می شوند. برخی از سردرها به دلیل بیماری های زمینه ای بوده و برخی دیگر نیز بدون دلیل خاصی اتفاق می افتد. انتشار سردرد در قسمت سر ممکن است بصورت درد پراکنده، درد تیز و درد حاد صورت بگیرد. مدت زمان سردرد مشخص نبوده و از چند دقیقه تا چند روز می تواند متغیر باشد. سردردها معمولا انواع مختلفی دارند که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
عوامل موثر در ایجاد سردرد
همانطور که گفته شد علت سردرد، التهاب در پوشش های مغزی و نخاعی می باشد که باعث تحریک اعصاب و ایجاد درد در قسمت سر می نماید. علل های متفاوتی در ایجاد این امر نقش دارند که مهمترین آن ها در ذیل شرح داده شده است.
- یکی از مهمترین عوامل سردرد ژنتیک می باشد که طی آن بسیاری از بیماری ها به صورت موروثی از والدین به فرزندان منتقل می شود.
- برخی از مواد شیمیایی و آلرژی زا مانند انواع آلودگی های هوایی و صوتی، عطرها و ادکلن ها، تغییرات دمایی، کم و زیا شدن نور محیط همگی می توانند در ایجاد سردرد نقش داشته باشند.
- کمبود خواب و نداشتن استراحت کافی، وعده های غذایی غیر مناسب و یا کمبود غذا، مصرف برخی از داروها، داشتن استرس و اضطراب بیش از حد نیز از عوامل ایجاد سردرد هستند.
- برخی از بیماری ها مانند التهاب گلو و سرماخوردگی، التهاب گوش میانی، تب، انواع تومورهای مغزی، التهاب و عفونت سینوس ها، ضربه خوردن به سر از عوامل سردرد هستند.
- عدم وجود مواد معدنی و ویتامین های مورد نیاز بدن به اندازه کافی و تعادل نداشتن هورمون ها نقش مهمی در بروز سردرد دارند.
انواع سردرد
در این قسمت از مقاله به بررسی انواع مختلف سردرد می پردازیم و آنها را با علائم و نشانه ها دسته بندی می کنیم.
۱. سردرد تنشی
سردرد تنشی که به سردرد عصبی نیز شناخته می شود از رایج ترین نوع سردردها در میان افراد می باشد. این نوع سردرد که اغلب به مدت زمان نیم ساعت تا چند ساعت به طول می انجامد، حاصل استرس های روزانه است که به صورت درد در چشم و شقیقه و ناحیه سر بروز می کند. از علل دیگر سردرد تنشی می توان به کمبود خواب، کاهش میزان آب بدن، عدم تحرک، آلودگی های صوتی، دود سیگار، خشتگی بدن و چشم و نداشتن تغذیه کافی اشاره کرد.
۲. سردرد میگرنی
سردرد میگرنی یکی از دردآورتذین انواع سردرها است که با حالت تهوع و سرگیجه ایجاد می گردد. ای نواع سردرد در یک طرف سر تجمع دارد و افراد مبتلا به میگرن اغلب به نور و سرو صدا حساسیت داشته و دچار خستگی مفرط چشم می شوند. میگرن سبب برخی از عوارض جانبی مانند اختلال بویایی و چشایی، اختلال در تکلم، ضعف ماهیچه ها، دوبینی و اختلال در بینایی و نیز کرختی بدن می گردد. میگرن می تواند در بلند مدت سبب آسیب مغزی شده و باعث بروز سکته گردد.
۳. سردرد سینوسی
نوع دیگر سردرد با نام سردرد سینوسی است که در پی التهاب سینوس ها و در قسمت پیشانی و شقیقه ایجاد می شود. دردهای سینوسی حالتی تپینده در قسمت چشم ها و اطراف بینی دارند و یکی از دلایل ایجاد آن مواجهه با مواد آلرژی زا، حساسیت به نور و صدا می باشد. فرد مبتلا به سردرد سینوسی با علائمی چون تب، حال تهوع، کیپ شدن بینی و خلط بینی روبه رو است. افراد مبتلا به سردرد سینوسی هنگام بیدار شدن از خواب و خم کردن سر با تشدید سردرد مواجه می شوند.
- سردرد خوشه‌ای
سردرد خوشه ای بسیار دردناک بوده و ممکن است تا چند ساعت ادامه داشته باشد. این نوع سردرد بیشتر در افراد سیگاری و الکلی دیده می شود. علت این نوع سردرد هنوز مشخص نشده است. از نشانه های این سردرد درد در ناحیه چشم، احتقان بینی و آبریزش، تورم چشم و پلک و بی قراری می باشد.
- سردرد پشت سر
سر درد پشت سر و گردنی به دلیل تورم بافت های مفصلی، آسیب های عضلانی، گره های عضلانی و رشد غیرمعمول استخوان در قسمت گردن و جمجمه پیش می آید. علت این نوع سردرد ضعف بدنی، دیسک گردن و کاهش فشار مایع مغزی نخاعی است.
- سردرد هیپیک
سردرد هیپیک که اسم دیگر آن سردرد قبل از خواب است به ندرت پیش می آید و در سنین میانسالی رخ می دهد. این درد همانند دردهای سینوسی به صورت تپنده ظاهر می شود و اغلب در دو طرف سر حس می شود.
درمان سردرد
کشف علت سردرد از مهم ترین اقدامات درمانی می باشد. بعد از شناسایی عوامل سردرد می توان این عوامل را از بین برد و یا کاهش داد و بدین طریق سردرد را درمان کرد. در ادامه این بخش به ارائه برخی راهکارهای درمانی مناسب جهت درمان سردرد می پردازیم.
- نوشیدن آب به اندازه کافی در طول روز
تحقیقات نشان داده است که کم آبی بدن باعث ایجاد سردردهای میگرنی و تنشی می شود. این در حالی است که افرادی که در طول روز به اندازه کافی مایعات و به خصوص آب مصرف می کنند به ندرت دچار سردرد می شوند و یا در صورت مواجه شدن با سردرد با سرعت بیشتری تسکین می یابند. کم آبی بدن علاوه بر سردرد باعث افزایش زودرنجی و کم تحملی نیز می گردد.
- استراحت و خواب به حد کافی
کمبود خواب یکی از عوامل بروز سردرد و تشدید سردرد می باشد. خواب با کیفیت و به اندازه به طور مستقیم بر سلامت بدن تاثیر دارد. افرادی که در شباته روز، کمتر از ساعت می خوابند مستعد انواع سردرد می باشند. میزان کافی خواب در طول الی شبانه روز به طور میانگین 7 الی 9 ساعت می باشد.
- مصرف منیزیم و ویتامین ب کمپلکس
بسیاری از عملکردهای فیزیولوژیک بدن مانند منترل قند خون و رد و بدل شدن پیام های عصبی توسط نورون ها با مصرف ماده معدنی مهم و حیاتی منیزیم تنظیم می شود. افرادی که در رژیم غذایی خود از منیزیم به حد کافی بهره می برند از خطرات ابتلا به سردردهای میگرنی به دور هستند. مصرف ویتامین ب کمپلکس نیز به عنوان یک ماده محلول در آب که نقش مهمی در سنتز انتقال پیام های عصبی دارد و همچنین در تبدیل منابع غذایی به انرژی موثر می باشد می تواند سبب کاهش سردرد شود.
- کاهش مصرف مواد غذایی هیستامین دار
هیستامین ها مواد شیمیایی هستند که در بدن به طور طبیعی ساخته می شوند و در عملکرد برخی از ارگان های بدن همچون سیستم ایمنی، سیستم عصبی و گوارش نقش دارند. مصرف مواد غذایی حاوی هیستامین نظیر غذاهای تخمیری و ماهی دودی باعث ایجاد سردرد می شود؛ زیرا بدن برخی از افراد قادر به تجزیه کامل هیستامین ها در بدن نمی باشد.
- پیروی از رژیم غذایی مناسب
در برخی از افراد به دلیل اختلال در سیستم گوارش و ناتوانی در هضم مواد غذایی، علائم سردرد ایجاد شده و به محض اختلال در این موضوع با فاصله زمانی کمی دچار سردرد می شوند. حذف اینگونه مواد غذایی از رژیم روزانه، سردرد و دلایل آن را از بین می برد. به عنوان مثال برخی مواد غذایی مانند شکلات و مرکبات و قهوه غذاهای محرکی هستند که می توانند منجر به بروز سردرد شوند. برخی از افراد نیز به گلوتن حساسیت داشته که با مصرف آن دچار سردرد می شوند. اینگونه افراد نیز باید از مصرف مواد غذایی گلوتن دار اجتناب ورزند.
- استفاده از اسانس های روغنی برای مالش سر
برخی از اسانس های روغنی نظیر روغن نعناع و اسطوخودوس دارای ترکیبات موثری در رفع سردرد می باشند که با استفاده و مالیدن این نوع روغن ها به ناحیه سر و شقیقه به صورت موضعی می توانند به کاهش و رفع سردردهای میگرنی و تنشی کمک کنند.
- استفاده از کمپرس سرد
یکی از راه های درمان سردرد استفاده از کمپرس سرد در ناحیه سر و گردن می باشد که باعث کاهش التهاب و انقباض رگ های خونی شده و سردرد را از بین می برد.
- مصرف کوآنزیم کیوتن
کوآنزیم کیوتن ماده‌ای است که در بدن غذا را به انرژی تبدیل می کند. این ماده به طور طبیعی در بدن یافت می شود. کیوتن یک آنتی اکسیدان قوی است که مصرف آن باعث از بین رفتن انواع سردرد از جمله سردردهای میگرنی می شود.
- مصرف مواد غذایی کافئین دار
کافئین اثراتی از جمله بهبود خلق و خو، افزایش میزان هوشیاری و انقباض رگ های خونی را دارد. مصرف این ماده غذایی که به وفور در نوشیدنی هایی مانند چای و قهوه وجود دارد می تواند اثرات سردرد را کاهش دهد.
- فعالیت ورزشی
انجام فعالیت های منظم بدنی مانند شنا و کوهنوردی و دوچرخه سواری از ساده‌ترین روش‌‌ها برای محافظت از سلامتی بدن بوده و به طور قابل توجهی عوامل سردرد را از بین می برد. یوگا نیز یک روش عالی جهت از بین بردن استرس های روزمره و کاهش انواع دردهای بدن می باشد. به طور کلی افرادی که یوگا کار می کنند به دلیل کاهش زیاد استرس و اضطراب، آرامش بیشتری دارند و کمتر دچار موارد سردرد می شوند.
- اجتناب از بوی تند
برخی از آلودگی ها و بوهای تند مانند بوی دود، مواد بهداشتی و عطر و ادکلن می تواند زمینه ساز بروز سردرد باشد. این مدل بوها التهاب ناحیه سر را تحریک و تشدید کرده و افراد را مستعد ابتلا به میگرن می نماید.
- طب سوزنی
طب سوزنی یکی از متدهای درمانی موثر می باشد که از طریق ورود تعدادی پین و سوزن نازک به پوست، بافت آن ناحیه را تحریک کرده و بدین صورت سردرد را درمان می کند.
- استفاده از داروهای گیاهی و شیمیایی
در پزشکی درمان های متعددی از طریق مصرف دارو برای سردرد ارائه شده است. استفاده از داروهای شیمیایی و داروهای گیاهی که منشا طبیعی دارند می تواند راهکار مناسبی برای درمان سردرد باشد. مصرف برخی از گیاهان با خاصیت دارویی، مانند اسطوخودوس که در صنعت دارویی و آرایشی بهداشتی کاربرد فراوانی دارد در درمان سردرد، بی خوابی، کاهش اثرات افسردگی، التهاب مفاصل، و تنظیم میزان وزن بدن، مفید می باشد. از این گیاه، قرص، دمنوش، عصاره و روغن گرفته می شود که همگی برای درمان مشکلات فوق الذکر کاربرد دارند. گیاه دیگری مانند سنبل الطیب نیز برای درمان کم خوابی، کاهش اثرات افسردگی، افزایش آرامش، تمدد اعصاب و برخی مشکلات گوارشی از جمله دل پیچه مناسب می باشد. سنبل الطیب با ترکیبات موثر باعث بهبود عملکرد دستگاه عصبی و در نتیجه کاهش سردرد می شود. پودر و ریشه گیاه زنجبیل آنتی اکسیدانی قوی و ضدالتهاب است که برای درمان سردردهای شدید از جمله سردردهای میگرنی کاربرد فراوانی دارد. گیاه دیگر مثل بابونه‌ی زرد یا باتربور نیز سبب کاهش علائم و درمان سردرد می شود. این گیاه با دارا بودن خواص ضد التهابی و آرام بخشی، به مرور سردردهای مزمن را نیز از بین می برد.
گل بنفشه دارای خواص دارویی متعددی از جمله آرامش بخشی، کاهش التهاب، خلط آور و… می باشد. این ویژگی های بنفشه باعث شده که از این گیاه روغنی استخراج شود که در درمان التهاب و درد قابل استفاده باشد. تحقیقات نشان داده است که بوییدن گل بنفشه به عنوان یک راهکار رایحه درمانی جهت از بین بردن سردرد موثر می باشد. گیاه راعی که به نام هوفاریقون نیز مطرح است برای تولید برخی از داروهای گیاهی موثر در درمان سردرد استفاده می شود. گل راعی در کنار خاصیت درمان سردرد، باعث کاهش درد قاعدگی، آرام بخشی و کاهش علائم افسردگی نیز می گردد.
