مجله پزشکی :حرفه کارمندی و به خصوص حرفه معلمی از مشاغلی است که در آن نوع رفتار، نحوه بیان و نحوه تدریس از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد. باید اذعان داشت که همه افراد نمی توانند در این شغل موفق باشند زیرا هر فردی که فن بیان ضعیف داشته باشد و از قدرت انتقال مفاهیم و درک متقابل عاری باشد موفقیتی به دست نمی آورد. فن بیان نافذ و قوی، روند کار و نوع تعامل با دیگران را آسان کرده و باعث افزایش بهبود وضعیت شغلی فرد می گردد.
تعریف فن بیان
فن بیان را می توان بدین شکل تعریف کرد؛ به کارگیری مجموعه قوانین و اصول برای موثر شدن زبان بدن، لحن، صدا و بیان به منظور نفوذ این رفتارها بر مخاطب که باعث ایجاد ارتباط بهتر و سازنده تر می گردد. باید دقت کرد که بکارگیری فن بیان به معنای پرحرفی، یاوه گویی و استفاده از کلمات قلمبه سلمبه نمی باشد. فن بیان یکی از کلیدی ترین اجزای هرگونه ارتباط کلامی می باشد که هر فردی در هر موقعیت و شرایطی به آن نیازمند بوده و می تواند از آن استفاده کرده و از اثرات مثبت آن بهره ببرد. مسئله فن بیان در مشاغل اداری و حرفه هایی همچون کارمندی و معلمی اهمیت زیادی داشته چراکه مهمترین ابزار این افراد علاوه بر قلم، نحوه تعامل و فن بیان آن ها می باشد که نقش مهمی در موفق بودن و یا نبودن این افراد دارد.
فن بیان را اینگونه نیز می توان تعریف کرد: فن بیان یک نوع مهارت ارتباطی است که فرد با داشتن توانایی انتقال ایده ها، احساسات، افکار و اطلاعات به طور واضح و موثر می تواند توجه مخاطب را به خود جلب کرده و با انتقال موارد گفته شده ارتباط عمیق تری با مخاطب برقرار کند. افرادی که فن بیان قوی دارند در تحت تاثیر قرار دادن مخاطبان خود موفق عمل می کنند. ایده ها و نظرات خود را به طور مشخص و تاثیرگذار به مخاطب انتقال می دهند و دارای اعتماد به نفس کافی هستند. آن ها اغلب به دلیل قدرت کلامشان به اهدافشان دست می یابند.
سه ویژگی اصلی، فن بیان را تشکیل می دهند که عبارتند از:
- انتخاب کلمات مناسب جهت انتقال صحیح منظور
- لحن صدا که در درک متقابل بسیار موثر می باشد.
- زبان بدن که به شیوایی پیام کمک کرده و انتقال پیام را تقویت و یا تضعیف می کند.
در ادامه مقاله امروز وبسایت پزشکی مگ به ارائه راهکارهای موثر و تکنیک هایی که سبب بهبود و تقویت فن بیان می گردند خواهیم پرداخت.
راهکارهای تقویت فن بیان
همانطور که گفته شد یکی از فاکتورهای کلیدی در موفقیت کارمندان و معلمان داشتن فن بیان قوی و موثر می باشد که در ادامه برخی از مهمترین آن ها را بررسی می کنیم.
صحبت با صدای رسا و تن صدای مناسب
صحبت کردن با صدای واضح و رسا نشان دهنده اعتماد به نفس شخص داشته و به مخاطبین این پیام را می دهد که فرد از گفته های خود یقین دارد. تن صدای معلم و کارمندی که در حال ارتباط می باشد تاثیر غیرقابل انکاری بر مخاطب دارد و باعث افزایش کیفیت نوع برقراری می گردد. رسا و قاطع صحبت کردن به معنای داد زدن و بلند صحبت کردن نیست؛ بلکه شیوه ای است که شمرده و واضح صحبت کردن ملاک بوده بطوریکه فهم و شنیدن بیان شما برای مخاطب راحت باشد. بلند صحبت کردن سبب رنجش و ازردگی طرف مقابل شده و بیان آرام نیز باعث بی رمق شدن دانش آموز و یا مخاطب می گردد و باعث می شود که توجه کافی به صحبت های شما صورت نگیرد. بنابراین استفاده از تن صدای مناسب با محیط و تنظیم آهنگ صدا جهت جلب توجه تمام مخاطبین در یک مکان از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. دستیابی به تن صدای مناسب و صدای واضح را می توان با تمرین و تکرار بدست آورد و آن را تبدیل به یک مهارت نمود.
لحن مناسب
برای تاثیر بیشتر کلام و عدم سو تفاهم و سو برداشت از صحبت های ارائه شده، فرد باید از آهنگ کلام و لحن مناسبی برخوردار باشد. لحن، بیانگر احساسات و موسیقی صدا است که می تواند اطلاعات زیادی را در اختیار شنونده قرار دهد. مثلا در مواجه با موقعیت های مختلف می توان بصورت تاییدآمیز صحبت کرد و یا با استفاده از نیش و کنایه منظور را رساند. هر کدام از این نوع لحن حاوی احساسات و اطلاعات متفاوتی می باشند که دارای بازخوردهای متفاوتی نیز می باشد. تطابق لحن و آهنگ صدا با هدف از ارائه یک جمله باید تناسب داشته باشد تا طرف مقابل را به شک و تردید نیندازد. بعنوان مثال جمله “حق با شماست” اگر به صورت تایید و تصدیق طرف مقابل باشد می تواند رضایت شخص را در پی داشته باشد. اما در صورتی که با کنایه گفته شود شخص احساس می کند که شما برای اتمام و قطع صحبت های او چنین صحبتی کرده اید.
تنظیم سرعت مکالمه
یکی دیگر از نکاتی که در فن بیان موثر می باشد تنظیم سرعت صحبت کردن می باشد. مکالمه با سرعت کم و کند باعث خستگی و دمغ شدن مخاطبین شده و صحبت با سرعت زیاد و تندتند باعث نامفهوم بودن مکالمه و عدم درک کافی مخاطبین می گردد. سرعت مناسب مکالمه باعث جلب توجه و علاقه شنونده می شود. سرعت و شمردگی کلمات باید طوری باشد که شنونده به طور کامل و به وضوح صحبت های شما را شنیده و درک کند. تنظیم سرعت کلام به شنونده این پیام را می دهد که متکلم فرد آرام و مطمئنی می باشد و از فن بیان خوبی برخوردار است.
استفاده نکردن از تکیه کلام
استفاده از واژه های نامناسب و تکیه کلام هایی که دائما در طول یک مکالمه تکرار می شوند از عادات ناپسندی است ک نه تنها حوصله شنونده را سر می برد بلکه نشانگر عدم تسلط متکلم در فن بیان و مطالبی است که ارائه می دهد. تکیه کلام هایی همچون “در واقع، به هرحال، لذا، اوووم، مثلا، به اصطلاح” و بطور کلی کلماتی که مفهوم خاصی را دنبال نمی کنند و به صورت بی معنی تکرار می شوند از علائم نشان دهنده ضعف سخنران می باشد. بطور کلی معلمان برای تدریس بهتر و صحبت موثر در جمع دانش آموزان می توانند دایره لغات خود را افزایش داده و جملات درخور و مناسب را یاد بگیرند تا بتوانند در موقعیت های مناسب از آن ها استفاده کنند.
سادگی در کلام
گاهی اوقات معلمان و یا کارمندان اداری برای اینکه بر موضوع مسلط شوند و سطح سواد و دانش خود را به مخاطب گوشزد کنند به استفاده از کلمات و جمله های پیچیده و تخصصی روی می آورند و بدین شکل فرصت درک آن صحبت را از او می گیرند. استفاده از این نوع کلمات و جملات ناملموس، باعث افزایش خستگی شنونده می گردد و احتمال تپق زدن سخنران نیز بالا می رود. همچنین از نظر مخاطب شما فردی مدعی به نظر می رسید که می خواهید با بازی با کلمات فخرفروشی کنید. بنابراین توصیه می گردد سادگی در کلام را سرلوحه کار و صحبت کردن خود قرار دهید.
برقراری ارتباط چشمی
برقراری ارتباط چشمی نیز یکی از تکنیک های موثر در نفوذ کلام می باشد؛ هنگامی که بعنوان معلم و سخنران در محیط کار خود مشغول به فعالیت می باشید با برقراری رابطه چشمی و استفاده از ترفندهای بصری می توانید توجه مخاطب را به خود جلب کرده و باعث افزایش دقت شنوندگان به صحبت های خود بشوید.
جلوگیری از لرزش صدا
از نکات منفی که فن بیان کارمند و معلم را زیر سوال می برد، لرزش صدا می باشد. لرزش صدا باعث کاهش توجه مخاطب و کاهش شدت تاثیرگذاری کلام می گردد. لرزش صدا دلایل مختلفی دارد که عدم توانایی در تنفس عمیق، عدم تسلط بر مطالب و استرس به دلیل قرارگیری در محیط استرس زا از جمله آن می باشند. پس از ریشه یابی علل لرزش صدا می توان با استفاده از تکنیک مناسب بر مشکل فائق آمد و درصد امادگی خود برای سخنرانی را افزایش داد، اعتماد به نفس را بالا برد و با حذف لرزش صدا قدرت و صلابت سخنوری خود را افزایش داد.
مکث کردن
به کار بردن مکث و وقفه در مکان و زمان مناسب میزان قدرت فن بیان را افزایش می دهد. برای جلب توجه بیشتر از سمت مخاطب و نشان دادن خود به عنوان فردی با اعتماد به نفس می توان با وقفه های کوتاه و به جا در بین چند جمله پشت سر هم نه تنها به مخاطب اجازه پردازش صحبت های خود را بدهید بلکه فرصتی برای خود ایجاد کنید تا کلمات و جملات مناسبی را برای ادامه سخنرانی بیابید. این مکث های کوتاه باعث افزایش تاثیر فن بیان و جلب توجه مخاطبین می گردد.
طرز رفتار با ابهت
در طول ارتباط با دانش آموزان یا مخاطبین همواره ابهت و صلابت خود را حفظ کنید. اقتدار در کلام و رفتار سبب تاثیر مثبت در ذهن فرد مقابل شده و میزان جذب او را بالا می برد.
تنفس صحیح
در هنگام ارتباط کلامی همواره نحوه تنفس دقیق و اصولی را رعایت کنید تا با کمبود نفس و برافروختگی چهره مواجه نشوید. افرادی که دچار استرس می شوند با تنفس سطحی و سریع روبه رو می گردند که عملکردشان را تحت تاثیر قرار می دهد. اینکه تنفس عادی و کنترل شده داشته باشید از شما یک فرد با اعتماد به نفس و آرام نشان می دهد. نحوه تنفس در میزان آرامش و کاهش استرس نقش به سزایی دارد. همچنین میزان هوای ورودی به دیافراگم تاثیر قابل توجهی در آهنگ و طنین صدای شما دارد. انجام تمرینات تنفسی باعث می شود که در موقعیت های مختلف به خصوص شرایط استرس اور بتوانید بر روی دم و بازدم خود کنترل کافی داشته و علملکرد بهتری داشته باشید.
طرز قرار گرفتن صحیح
نحوه نشستن و ایستادن بر روی بیان تاثیرگذار می باشد. منقبض نکردن عضلات صورت، صاف نشستن، قرار داشتن سر و گردن در وضعیت مناسب و صحیح همگی باعث کنترل تنفس و کنترل طنین و آهنگ صدا می شود. افرادی که طرز صحیح ایستادن و نشستن را رعایت می کنند همواره در سخنوری تسلط کافی دارند.
یکنواخت نبودن و ایجاد فضای شاد
برای افزایش بازدهی دانش آموزان و جلوگیری از خستگی آن ها توصیه می گردد که جو کلاس را از حالت خشک و بی روح خرج کرده و با مدیریت بیشتر، فضا را با مشارکت بقیه به یک فضای روح دار و سرزنده تبدیل کنید. به طور کلی جدیت همانند شوخ طبعی دارای حد معینی می باشد. کلاس کاملا جدی سبب بروز بی حوصلگی و بی توجهی شده و کلاس کاملا شوخ طبع نیز دچار بی نظمی می گردد و تعادل بین این دو می تواند سبب بهبود عملکرد کلاس شود.
تپق زدن
تپق زدن برای همه افراد یک موضوع غیرقابل انکار و طبیعی می باشد. گرفتگی زبان، گم کردن و جابه جایی کلمات و اشتباه هنگام تلفظ در صورتی که به مقدار زیاد اتفاق بیفتد فن بیان و مهارت نفوذ کلام را زیر سوال برده و اثرات منفی بر عملکرد فرد خواهد داشت. بنابراین اجرای برخی فنون مانند تنظیم سرعت حرف زدن، تنفس صحیح، لحن و آهنگ مناسب و رسا بودن کلام باعث می شود که فرد دچار تپق کمتری شود.
تعامل دو طرفه
ایجاد مشارکت گروهی در کلاس اشتیاق دانش آموزان را افزایش داده و سبب افزایش انرژی آن ها و توجه بیشتر به موضوعات درسی می گردد. برای ایجاد چنین جوی نیاز است که معلم از دانش آموزان خود شناخت کافی داشته باشد و بتواند بین همه اعضای کلاس صمیمیت ایجاد کند. مطمئنا چنین جوی باعث بهبود فن بیان شده و اثر بیشتری بر دانش آموزان خواهد داشت. این مشارکت ها سبب افزایش تعامل بین معلم و دانش آموز می گردد. ایجاد فضایی برای رد و بدل کردن گفت و گوها به یادگیری بیشتر دانش آموزان کمک ویژه ای می نماید. به اشتراک گذاشتن ایده ها و احساسات داشن آموزان با معلم خود نتیجه جو مثبت در کلاس بوده و نشان می دهد که معلم در کنار رفتار حرفه ای، فن بیان حرفه ای نیز دارد.
زبان بدن
زبان بدن مناسب شامل نحوه ایستادن صحیح، حرکات دست و سر، میمیک صورت و حالات چهره، ارتباط چشمی، حذف حرکات اضافی و بی مورد در حین مکالمه، استفاده از لامسه و نوع پوشش لباس همگی از مواردی می باشند که بکارگیری صحیح آن ها سبب افزایش نفوذ کلام و تقویت فن بیان می گردد. استفاده از این خصوصیت ها می تواند تاثیر کلام را افزایش دهد. زبان بدن در واقع ارتباطات غیر کلامی می باشند که بطور مستقیم بر کیفیت رابطه تاثیر گذار است. استفاده ناصحیح از زبان بدن می تواند اثرات منفی داشته باشد.
تسلط به مطالب درسی
برای جلوگیری از تپق و انتقال مفاهیم به صورت کامل و جامع فرد باید بر مطالب مورد نیاز ارائخاگر معلم به مباحث درسی تسلط نداشته باشد؛ نمی تواند به خوبی دروس را ارائه داده و دچار تپق می شود که این موضوع به معنای آن است که فن بیان و قدرت انتقال لازم را ندارد. به همین دلیل یکی از موضوعات مهم در فن بیان معلمان، داشتن تسلط به موضوعات درسی است.
جلوگیری از پرگویی
پرگویی نیز همانند بسیاری از ویژگی های مضر در فن بیان می تواند باعث کاهش کیفیت کلاس و عدم جلب توجه دانش آموزان گردد. پرگویی باعث کاهش توجه مخاطب می گردد.
شوخی
کلاس را می توان با استفاده از لطیفه های متنوع و ایجاد حس شوخ طبعی بین همکلاسی ها به یک محیط دوستانه تبدیل کرد که در انگیزه دانش آموزان بسیار موثر می باشد. با ایجاد شوخی می توان بسیاری از مطالب درسی را در قالب مفاهیم ساده و قابل فهم ارائه کرد. با استفاده از این متد ارتباطات بین دانش آموز و معلم افرایش یافته و فرصت های بیشتری برای پیشرفت و سازندگی بیشتر بوجود می آید. شوخ طبعی به شرط استفاده در مکان و زمان مناسب می تواند تاثر قابل توجهی داشته باشد و محیط کار را تقویت بنماید.
پرانرژی باشید
یکی دیگر از ویژگی های فن بیان قوی، پر انرژی و پرانگیزه بودن می باشد. افرادی که بی رمق و بی حال بر سر کلاس درسی حاضر می شوند توانایی موفقیت در حرفه خود را نخواهند داشت. برای جذب و جلب نظر مخاطبین بیشتر بهتر است که با انرژی کافی و علاقه وافر به کلاس درس رفته و به تدریس پرداخت.
افزایش دایره لغات
یکی دیگر از ویژگی هایی که سبب افزایش قدرت کلام و تقویت فن بیان می گردد پرورش مجموعه لغات و اطلاعات عمومی است که از آن ها در گفتگوها استفاده می شود. برای کاهش میزان تپق و جلب نظر داشن آموزان می توان با مطالعه بیشتر، صحبت با افراد مطالعه کننده و پیگیری صحبت افرادی که فن بیان قوی دارند به تقویت دایره لغات و در نتیجه تقویت فن بیان پرداخت. داشتن دایره لغات قوی به افزایش تاثیر کلام می انجامد.
بکارگیری ابتکار در مکالمه
ابتکار و نوآوری در مکالمه مانند استفاده از ضرب المثل، خواندن یک بیت شعر، تعریف کردن یک روایت و داستان، نقل قول و استفاده از شوخ طبعی همگی در بهبود ارتباطات نقش دارند. این اقدامات سبب بهبود فضای درسی و شیرین تر شدن آن می شود.
